Ο πιο σύγχρονος του Ελληνισμού
της Κύπρου
«Υμνητής του Πνεύματος»
Γράφει η ιστοσελίδα mathisis.com στη μελέτη του Β.Δ. Αναγνωστόπουλου[1]:
“Κώστας Μόντης – ο τραγουδιστής των παιδιών” – Από το Πολιτιστικό Περιοδικό Νέα Εποχή Τεύχος 4 (239), 1996, Σελίδες 43-50.
“Αυτά όλα τα τραγούδια για παιδιά δεν μεταφράζονται σε γλώσσαν άλλη, οι διάφοροι μη χολοσκάνουν…” Κ. Μόντης. – Αφήστε τον στίχο του να σας πάρει απ’ το χέρι.
Κλείνουν το 2011 28 χρόνια από την κυκλοφορία της πρώτης συλλογής του Κώστα Μόντη με “ποιήματα για μικρά και μεγάλα παιδιά” και δίνεται έτσι η αφορμή να μιλήσουμε για τον σύγχρονο κορυφαίο Κύπριο ποιητή. Να μιλήσουμε και για την παιδική ποίηση του, για μια πλευρά του έργου του ίσως λιγότερο γνωστή, αλλά πολύ σημαντική για το νεανικό κοινό – και όχι μόνο.
Ο Κώστας Μόντης γεννήθηκε στην Αμμόχωστο το 1914. Τέλειωσε το δημοτικό σχολείο στη Λάρνακα και συνέχισε τις γυμνασιακές σπουδές του στη Λευκωσία, στο Παγκύπριο Γυμνάσιο, απ’ όπου αποφοίτησε το 1932. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1932-1937). Επειδή η αγγλική αποικιακή κυβέρνηση της Κύπρου δεν του επέτρεψε να ασκήσει το δικηγορικό επάγγελμα, αναγκάστηκε ν’ ασχοληθεί με διάφορα άλλα επαγγέλματα. Εργάστηκε ως ιδιωτικός υπάλληλος και ασχολήθηκε συστηματικά με τη δημοσιογραφία, το θέατρο, τη λογοτεχνία. Από το 1961 ως το 1976 υπηρέτησε ως Διευθυντής Τουρισμού στο Υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας Κύπρου.
Το έργο του είναι επιβλητικό σε ποσότητα και ποιότητα. Εξέδωσε 25 ποιητικές συλλογές, τρεις συλλογές με διηγήματα, δύο νουβέλες, ένα θεατρικό μονόπρακτο, ένα μυθιστόρημα, “Ανθολογία Κυπριακής Ποιήσεως” (με συνεργασία του Ανδρέα Χριστοφίδη), “Ανθολογία Νέων Κυπρίων Ποιητών“, “Κυπριακά Δημοτικά Τραγούδια” κ. ά.. Έγραψε επίσης 40 επιθεωρήσεις για το θέατρο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση.
Εξέδωσε κατά καιρούς δύο οικονομολογικές επιθεωρήσεις, ένα λογοτεχνικό και θεατρικό περιοδικό, το «Θέατρο» και δύο εφημερίδες, την «Ελευθέρα Φωνή» και την «Εμπορική». Το 1942 ίδρυσε με τους φίλους του Αχιλλέα Λυμπουρίδη και Φοίβο Μουσουλίδη το πρώτο επαγγελματικό θέατρο στην Κύπρο, το «Λυρικό»…
Σε άρθρο του Δημοκρατικού Συναγερμού της Κύπρου, με την ανακοίνωση του θανάτου του, γράφουν την 1η Μαρτίου 2004:
Γράφει η εφημερίδα «Σημερινή» της Κύπρου στις 30 Ιουνίου 2004, στο «Φιλολογικό Μνημόσυνο» προς τιμή του:
Γράφει το Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, στις 2 Μαρτίου 2004 αναφέροντας τα λόγια του νυν Πρωθυπουργού της Ελλάδας και τότε αρχηγού της Αντιπολίτευσης κ. Κώστα Καραμανλή:
Ενώ ο Τάσσος Παπαδόπουλος, τέως Πρόεδρος της Κύπρου, μόλις μαθαίνει για το θάνατο του μεγάλου αυτού πνευματικού ανθρώπου μεταξύ άλλων θα πει:
Σε ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου της Κύπρου και σε άρθρο με τίτλο «Το Παν. Κύπρου για τον Κ. Μόντη» γράφει:
Στο περιοδικό «Το Παπί» του Πανεπιστημίου Πειραιώς – τεύχος 35, 6 Ιουνίου 2004 γράφουν στο αφιέρωμα για τον μεγάλο Κ.Μ.:
Με όλα αυτά δείχνεται ο δρόμος του χρέους και της ιστορικής μνήμης. Και η θύμηση γίνεται χρέος: Κι ένα ακόμα ποίημα που έχει τραγική επικαιρότητα, γιατί παραπέμπει στη θυσία του Σολωμού Σολωμού και του Τάσου Ισαάκ, είναι το ακόλουθο.
Προς τους Τούρκους εισβολείς
Κι αυτή η σελήνη η ματωμένη και μισή
που μας την κουβαλήσατε!
Αλήθεια πέστε μου μετρήσατε
πόσοι άλλοι πέρασαν απ’ το νησί
πριν από εσάς πανίσχυροι κι επιφανείς
κι ούτε για δείγμα καν δεν έμεινε κανείς;
Τέλος
Μη με ρωτάτε τι συμβαίνει.
Σήμερα κλείνει το κατάστημα
κι η επιγραφή του κατεβαίνει.
Μπροστά στην ανοιχτή πόρτα του κλουβιού
Τώρα πια πού φτερά για λευτεριά;
πού όρεξη!
Αγάπη
Ας μείνουμε με την υποψία μας,
ας μείνουμε με το «άραγε»,
ας μείνουμε με το «μήπως»,
ας μείνουμε με το πρώτο δισταχτικό άλφα,
με την πρώτη δισταχτική ψιλή.
Μια υπέροχη ιστοσελίδα, αφιερωμένη στη μνήμη του που επιμελήθηκε με τόσο μεράκι η κόρη του Στάλω είναι σ’ αυτή τη διεύθυνση. Εκεί θα βρείτε βίντεο, χειρόγραφα και αντιπροσωπευτική δουλειά αυτού του μεγάλου Ελληνοκύπριου συγγραφέα.
- Όλα τα βιβλία του θα τα βρείτε εδώ
- Λεπτομερέστατο βιογραφικό του θα βρείτε εδώ
- Τα βίντεο της ζωής του θα βρείτε εδώ
- Τα λάθη του θα τα βρείτε εδώ
Που αυτοί προσεύχονται κι εγώ γράφω στίχους; Κ.Μ.
Τέλος θα ήθελα να δώσω ένα φόρο τιμής στο μεγάλο αυτό καταστατικό ποιητή της Κύπρου και του Ελληνισμού. Μα τι να του δώσω, τώρα που έφυγε προτού προλάβω να τον δω, γιατί να μην βρω τον καιρό να τον γνωρίσω προσωπικά; Αφού έζησε όταν ήμουν ακόμη νέος. Αφού χάθηκε όταν ήμουν ακόμη άπραγος. Ζηλεύω το φίλο και συνεργάτη μου στη Διασπορική Λογοτεχνική Στοά, τον Μιχάλη Παή που τον γνώρισε προσωπικά. Εγώ και τώρα παραμένω ανώριμος… Τώρα που χάθηκε η πένα του στα έγκατα της γης, ας του προσφέρω μελάνι από τη δική μου πένα, ας του προσφέρω μια σκέψη σαν αντίπραξη στα δισεκατομμύρια που προσέφερε εκείνος σ’ εμένα…
Στον Κ.Μ.
Όταν άκουσα για το θάνατό σου
έβαλα μαύρα,
εγώ κι η ποίηση… Ι.Γ.
ακόμη ένα -προτού τελειώσω
Θα ήμουν τόσο ικανοποιημένος
Να με θάψουν
Στο ίδιο κοιμητήριο…
Κι αν αυτό δεν είναι δυνατόν
Ας ήταν και στην ίδια πόλη
Κι αν αυτό ήταν απίθανο
Ας ήταν να με θάψουν στην ίδια χώρα
Κι αν αυτό απέβαινε τόσο δύσκολο
Ας ήταν ακόμη και στην ίδια ήπειρο
Θα μου ‘φτανε να κοιμηθώ μαζί σου στην ίδια ήπειρο.
Αν όμως και αυτό ήταν ακατόρθωτο
Τότε ας με έθαβαν στον ίδιο πλανήτη.
Δεν θα το άντεχα
Αν δεν με έθαβαν στον ίδιο πανέμορφο πλανήτη μ’ εσένα
Αγαπητέ μου δάσκαλε. I.Γ.
το τελευταίο
Σήμερα και πάλι επισκέφτηκα τις σελίδες του βιβλίου σου
και μίλησα αυστηρά στον εαυτό μου
να σταματήσει
να μη με σπρώχνει πλέον να τρέχω τόσο παθιασμένα
να τρέχω τόσο μακριά
να τρέχω μόνος
στα λημέρια αυτά που έφτιαξες
για μας
να κρυβόμαστε από τις κακουχίες
των καιρών
και για κείνους
να έχουν μια ελπίδα
να μετανοήσουν… Ι.Γ.
Ο Κώστας Μόντης αποτελεί μια πένα που ακόμη με καθοδηγεί και με συντροφεύει στις δύσκολες, πολύ δύσκολες μέρες του Ελληνισμού μου. Το έργο του είναι ένα φανάρι στις σκοτεινές γωνίες της καθημερινότητάς μου. Η σκέψη του είναι το φως που μετάγγισε στη δική μου σκέψη όταν ρωτούσα τις αναπάντητες ερωτήσεις της εφηβίας μου. Το κάλλος του λόγου του είναι η γλύκα που κομμάτιασε κάθε πικρία ταλαιπωρίας στο σώμα μου. Το βιβλίο του “ΤΑ ΑΠΑΝΤΑ” με τις κάτασπρες σελίδες και το άσχημο δέσιμό του το αγόρασα δυο φορές, γιατί για λίγες μέρες δεν έβρισκα που έβαλα το πρώτο…
Εκείνος ακόμη κι εκεί μου έδωσε θάρρος μέσα από την ατιμέλητα αφτιασίδωτη αλήθεια του:
Έλληνες ποιητές
Ελάχιστοι μας διαβάζουν
ελάχιστοι ξέρουν τη γλώσσα μας
μένουμε αδικαίωτοι κι αχειροκρότητοι
σ’ αυτή τη μακρινή γωνιά
όμως αντισταθμίζει που γράφουμε ελληνικά.
Γεια σου αγαπητέ μου δάσκαλε, μεγάλε φίλε, σύντροφε, αδίστακτε ιππότη της αρετής, μελωδέ της ανείπωτης πνευματικής ομορφιάς που μ’ έμαθες γιατί ζω, που μ’ έμαθες γιατί γεννήθηκα Έλληνας.
© Ιάκωβος Γαριβάλδης
Μελβούρνη Αυστραλία
τη μακρινή γη
όπου τ’ αεροπλάνα
ο ήλιος, το φεγγάρι και η σκέψη της πατρίδας
μπορούν να μας φτάσουν
κι αυτά όλα όχι όσο συχνά όσο τα ποθούμε…
[1] http://www.mathisis.com/nqcontent.cfm?a_id=1788
[2] http://www.disy.org.cy/AnnouncementDisplay.asp?ActiId=102
[3] http://www.costasmontis.com/
Αγαπητέ Ιάκωβε, θα επιθυμούσα να σε συγχαρώ για την πάρα πολύ καλή παρουσίαση του αείμνηστου Κύπριου ποιητή Κώστα Μόντη. Πραγματικά απολαύσαμε μέσα από λόγο λιτό, σαφή, ενημερωτικό, αλλά και λυρικό, τα στοιχεία που παρέθεσες και που εμπλούτισες με τη συγκίνηση για τον ” δάσκαλο”, όπως τον ονομάζεις, και με δικούς σου στίχους γι αυτόν. Ξέρεις, Ιάκωβε, και μόνο το γεγονός ότι κάποιος ασχολείται με το παιδί, δείχνει την τεράστια αξία του έργου του. Δυστυχώς από το ” άφετε τα παιδία ελθείν προς με” του Χριστού, φτάσαμε να τα σπρώχνουμε στην απαίδεια, διότι “η παιδεία παίζει” σε βάρος τους. Ο Κώστας Μόντης με τα ποιήματά του άφησε έργο σπουδαίο και εσύ που το προέβαλες με τη δική σου πένα, είσαι αξιέπαινος. Στο μόνο που θα μπορούσα να εκφέρω ελάχιστη διαφορετική άποψη, είναι στα λόγια του ίδιου του Μόντη, ότι αυτή η ποίηση δεν κάνει για άλλες γλώσσες. Ακόμα κι αν είναι δύσκολη η απόδοση ο κόσμος δεν πρέπει να στερηθεί των στίχων του όπως κι αν είναι. Δεν γνωρίζω αν υπάρχουν ήδη στίχοι του τουλάχιστον στα αγγλικά. Αν όχι σου μεταφέρω μιαν ιδέα. Αφού τον έχεις αγαπήσει τόσο πολύ καλό θα ήταν να επιχειρήσεις να τον μεταφράσεις κιόλας. Και πάλι συγχαρητήρια.
Με τιμή Άρις Αντάνης
Αγαπητέ Άρη,
Σ’ ευχαριστώ αρχικά για τα καλά σου λόγια. Η φράση του Μόντη ότι “δεν μεταφράζονται σε άλλη γλώσσα…” είναι μεταφορική. Θέλει ο συγγραφέας να πει ότι δεν χωρούν εδώ εκμεταλλευτές των παιδιών, δεν χωρούν ασύδοτοι τυμβωρύχοι και σαλτιμπάγκοι. Στο έργο του δεν χωράει τίποτα περισσότερο γιατί είναι πλήρες. Είναι λιτότατο, είναι μεγαλοφυές, είναι μια αφύπνιση εν μέσω του ύπνου που δέρνει τον Ελληνισμό τα περασμένα 50 χρόνια. Δεν ήθελε τίποτα ο δημιουργός περισσότερο από το να δει την Ελλάδα των ονείρων του, μια Ελλάδα απεξαρτοποιημένη και αποτοξινωμένη των επιθυμιών κι ελπίδων. Η ποίηση που χρησιμοποίησε συμβαδίζει με την προ-Πλατωνική ιδέα της ποίησης στην Αρχαία Ελλάδα που βοηθάει το λαό να υπερπηδήσει τα δεινά και να βρει λύσεις στα προβλήματά του.
Με ιδιαίτερη τιμή, Ιάκωβος Γαριβάλδης